นมัสการหลวงตาบัวครับ ด้วยกระผมปฏิบัติภาวนาแล้วไม่คืบหน้าเลย ด้วยว่ามีสบสนในจิตภาวนาที่ทำ จะเล่าให้ท่านหลวงแก้กรรมฐานให้กระผมครับ ในการปฏิบัติกรรมฐานของตัวกระผม จะใช้การบริกรรมพุทโธ แบบถี่ๆรัวๆ ไม่เว้นจังหวะให้ไปคิดเรื่องอื่น เข้ามาแทรกในสมอง นอกจากคำว่า พุทโธ บริกรรมไปสักระยะหนึ่ง รู้สึกว่า  สงบไม่มีความคิดมาแสรก  ตัวกระผมก็ดำเนินการเดินปัญญา โดยหันมาพิจารณากาย กระผมจะดูถึงร่างกายส่วนต่าง แต่จะดูเพียงด้านนอก เช่นดูเล็บ พัน ผม ผิวหนัง ใบหน้า หู เท้า ขา ท้อง หน้าอก ไหล่ หลัง คิ้ว ปาก คอ อวัยวะเพศตน  เอง  จะดูไป จนครบ1 รอบ แล้วกลับมาวนใหม่ ทำไปเรื่อย ทำไม่หยุด บ้างเร่งจังวะให้เร็ว บ้างครั้งผ่อนลงดูตามปกติ เมื่อทำไปสักระยะหนึ่งรู้อิ่มตัว ก็จะหัน บริกรรมพุทโธใหม่  ทำอย่างนี้สลับกันไป  มาระยะหลังๆของการปฏิบัติ ทำเหมือนเดิมทุกอย่างแต่หลังเดินปัญญาดูกายแล้ว จะมาบริกรรมพุทโธ  มันมีภาพของการเดินปัญญามาแทรกระหว่างบริกรรมอยู่ตลอดเวลา เช่น จะเห็น  เล็บ พัน ผม ผิวหนัง ใบหน้า หู เท้า ขา ท้อง หน้าอก ไหล่ คิ้ว ปาก คอ อวัยวะเพศตนเอง  แทรกระหว่างบริกรรมพุทโธตลอดทำผมสบสน ตัวกระผมเลยหาแก้ โดยทดลอง  ทำรวมกันไปเลยทั้ง บริกรรมและพิจารณากายไปพร้อมกัน
ผลที่คือสงบอยู่  แต่รู้สึกว่าเหมือนจะไม่คืบหน้าทางด้านภาวนาเลยครับ ยังไม่สามารถกิเลสให้ลดลง ผมจะต้องแก้อย่างไรครับ
ขอหลวงตาช่วยลูกหลานด้วยเถิด 

เรียนคุณผู้ถาม
หลวงตาได้เมตตาแสดงธรรมตอบปัญหาภาวนาให้คุณ
เมื่อวันที่ ๗ กุมภาพันธ์ ๒๕๔๙ ณ วัดป่าบ้านตาด  ดังนี้

ผู้กำกับ       :     คนที่สองครับ กระผมบริกรรมพุทโธแบบถี่ๆ ไม่เว้นจังหวะให้ไปคิดเรื่องอื่น บริกรรมไปสักระยะหนึ่ง รู้สึกว่าสงบ กระผมก็เดินปัญญา โดยหันมาพิจารณากาย กระผมจะดูถึงร่างกายส่วนต่างๆ จนครบ 1 รอบ แล้วกลับมาวนใหม่ ทำไปเรื่อย ทำไม่หยุด บางครั้งเร่งจังหวะให้เร็ว บ้างครั้งผ่อนลง ทำไประยะหนึ่งก็จะบริกรรมพุทโธใหม่ ทำอย่างนี้สลับกันไป มาระยะหลังๆ ของการปฏิบัติ ทำเหมือนเดิมทุกอย่าง แต่หลังเดินปัญญาดูกายแล้ว จะมาบริกรรมพุทโธ  มันมีภาพของการเดินปัญญามาแทรกระหว่างบริกรรมอยู่ตลอดเวลา เช่น จะเห็นเล็บ ฟัน ผม ผิวหนัง ใบหน้า หู เท้า ขา ท้อง หน้าอก ไหล่ คิ้ว ปาก คอ อวัยวะเพศตนเอง แทรกระหว่างบริกรรมพุทโธตลอด ทำให้ผมสับสน กระผมเลยหาทางแก้ โดยทดลองทำรวมกันไปเลยทั้ง บริกรรมและพิจารณากายไปพร้อมกัน ผลที่คือสงบอยู่ แต่รู้สึกว่าเหมือนจะไม่คืบหน้าทางด้านภาวนาเลยครับ ยังไม่สามารถทำกิเลสให้ลดลง ผมจะต้องแก้อย่างไรครับ (จาก กรุง)

หลวงตา     :     ทำอย่างที่เคยทำมาแล้วนั่นแหละ ไม่ต้องคืบหน้าไม่ต้องถอยหลังไปไหน กิเลสมันอยู่ที่หัวใจ ให้มันรู้แจ้งที่หัวใจ ความสงบให้สงบที่ใจด้วยภาวนา ไม่ต้องก้าวไปหน้าไม่ต้องถอยหลัง ให้อยู่วงกรรมฐานในตัวของเราเอง อริยสัจสี่ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค เกิด แก่ เจ็บ ตายอยู่ที่นี่ พิจารณาให้มันเห็นชัดเจน ถูกต้องแล้ว เวลาจะบริกรรมก็บริกรรม ถ้ามันอยากจะมี ผม ขน เล็บ ฟัน แทรกเข้ามาทางด้านปัญญาก็ให้มันเห็นไปตามๆ กันนั่นละ เข้าใจเหรอ                                                 
                                                _______

(ตุณสามารถอ่านหรือรับชมรับฟังพระธรรมเทศนากัณฑ์นี้เต็มกัณฑ์ได้ที่หน้าเทศน์ประจำวัน http://www.luangta.com/thamma/thamma_talk_text.php?ID=3796&CatID=2 หรือที่หน้ารวมถาม-ตอบปัญหาธรรม)